Өсімдік майы өндірісі 24%-ға артты: Қазақстан қандай нәтижеге жетті?

Қазақстанда майлы дақылдарды қайта өңдеу көлемі тұрақты өсіп келеді. 2025 жылғы қаңтар–шілде қорытындысы бойынша өсімдік майын өндіру өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 24%-ға ұлғайып, 420,5 мың тоннадан 521,2 мың тоннаға жетті. Оның ішінде күнбағыс майының өндірісі 457,7 мың тоннаны құрап, былтырғы 367,8 мың тоннадан 24,5%-ға жоғары болды, деп хабарлайды Anyqtime.kz ақпарат агенттігі ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі сайтына сілтеме жасап.

2024 жылы елде 753 мың тонна өсімдік майы өндірілді. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда 12%-ға артық (672,1 мың тонна). Күнбағыс майының өндірісі де айтарлықтай өсті — плюс 18,3%. Сарапшылардың айтуынша, ішкі нарықтағы сұранысты тұрақты өтеу және экспорт мүмкіндіктерін кеңейту осы өсімнің негізгі қозғаушы күшіне айналды.

Қазіргі таңда жылына 4,7 млн тонна майлы дақыл тұқымын өңдей алатын 88 қайта өңдеу кәсіпорны жұмыс істейді. Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша өндірістік қуаттардың орташа жүктемесі шамамен 35%-ды құрайды. Бұл көрсеткіш өңдеу көлемін әрі қарай арттыруға зор резерв барын білдіреді. Қуатты тиімді пайдалану өнімнің өзіндік құнын төмендетіп, бәсекеге қабілеттілікті күшейтеді.

Экспорт та оң динамика көрсетті: 2024 жылы өсімдік майларының сыртқы сатылымы 29%-ға артты. Негізгі нарықтардың құрылымы мынадай: ҚХР – жалпы көлемнің 42,4%-ы, Өзбекстан – 35,4%, Тәжікстан – 12,7%, Ауғанстан – 3,2%, Қырғызстан – 1,4%, ал Латвия мен Түрікменстанға бірлескен үлес – 1,8%. Географияның кеңеюі жеткізу арналарының әртараптануын және логистикалық сенімділіктің артуын айғақтайды.

Өндірістің өсуі егіс алқаптарының ұлғаюымен де қамтамасыз етілді. 2025 жылы майлы дақылдар егісі 36%-ға (+1,055 млн га) көбейді. Ең көп өсім күнбағыс бойынша тіркелді — плюс 481 мың гектар (ел тарихындағы рекордтық алқап). Сонымен қатар, зығыр — +376 мың гектар, рапс — +173 мың гектарға ұлғайды. Бұл бағыт «егіс себетін» әртараптандырудың тиімділігін нақты көрсетіп отыр.

Күнбағыс егісін ұлғайтуда өңірлер арасындағы көшбасшылар анықталды. Павлодар облысы егісті 136 мың гектарға арттырды. Қостанай облысы — плюс 109 мың гектар, Солтүстік Қазақстан облысы — плюс 65 мың гектар, Ақмола облысы — плюс 46 мың гектар. Аталған өзгерістер тұқымдық қорды, сақтау инфрақұрылымын және қайта өңдеу қуаттарын синхронды түрде кеңейтуді талап етеді.

Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері майлы дақылдарды анағұрлым рентабельді бағыт ретінде көбірек таңдап отыр. Бұл тренд өндірістің әртараптануының өзектілігі мен тиімділігін дәлелдейді. Қуат жүктемесін өсіру, экспорттық нарықтарды бекіту және ішкі логистиканы жетілдіру арқылы саладағы өсімнің жалғасуына алғышарттар жеткілікті.