Сирек және сирек жер металдары: Үкімет бұл саланы қалай жеделдетпек?

Қазақстан Республикасының Премьер-министрі Олжас Бектенов сирек және сирек жер металдары саласын дамытуға арналған кеңес өткізді, деп хабарлайды Anyqtime.kz ақпарат агенттігі Primeminister.kz сайтына сілтеме жасап.

Бұл шара Мемлекет басшысының Үкіметтің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасына сәйкес, аталған секторға озық технологиялар мен инвестиция тарту бағытын нақты ілгерілетуге арналды. Жиынның өзегінде өндірісті жаңғырту, барлауды кеңейту және ғылыми-зерттеу әлеуетін күшейту мәселелері тұрды.

Кеңеске Президенттің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі Қанат Шарлапаев, өнеркәсіп және құрылыс министрі Ерсайын Нағаспаев, «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов және «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ басқарма төрағасының міндетін атқарушы Марат Төлебаев қатысты. Премьер-министр жұмыс істеп тұрған өндіріс орындары мен инфрақұрылымды жаңғырту, геологиялық барлау жұмыстарының ауқымын ұлғайту, заманауи өңдеу технологияларын енгізу және ғылыми база құрудың өзектілігін атап өтті. Бұл қадамдар жаһандық бәсеке артып келе жатқан кезеңде Қазақстанның ұзақ мерзімді индустриялық артықшылықтарын бекітуге бағытталмақ.

Ведомстволық дерекке қарағанда, елдің металлургия құрылымында сирек және сирек жер металдарының үлесі әзірге 2,4%-ды құрайды. 2018 жылдан бері бұл бағытқа мемлекеттік қаржыландыру 67 млрд теңгеге жеткен. Геологиялық барлаудың кең ауқымды бағдарламасы жүріп жатыр: жалпы ауданы 100 мың шаршы шақырым болатын, 1:50 000 масштабындағы 25 учаскеде зерттеу жүргізілуде. 2024 жылы қатты пайдалы қазбалардың келешегі зор 38 учаскесі ашылды, ал геологиялық-геофизикалық барлау аумағы 2025 жылы 2 млн 038 мың шаршы шақырымға, 2026 жылға қарай 2,2 млн шаршы шақырымға дейін ұлғаяды.

Қазақстанда бүгінде бериллий, тантал, ниобий, скандий, титан, рений және осмий өндірісі жолға қойылған, ал қосалқы ағындардан висмут, сурьма, селен және теллур алынады. Сонымен қатар галлий мен индий өндіру технологиялары да бар. Болашағы зор бағыттардың қатарында батарея материалдарын өндіру және қайта өңдеу, ыстыққа төзімді қорытпаларды жасау, жартылай өткізгіш материалдар өндірісі мен тұрақты магниттерді қайта өңдеу тұр. Бұл трендтер энергия ауысымы мен жоғары технологиялық өндірістерге қажетті шикізаттың сұранысын өтеуге мүмкіндік береді.

Үкімет 2024–2028 жылдарға арналған кешенді жоспарды іске асыруда. «Жезқазғанредмет» РМК-ның сирек металдар цехын жаңғыртуға қаражат бөлінді, инвесторлар үшін геологиялық ақпаратқа, соның ішінде сирек және сирек жер металдары бойынша мәліметтерге қолжетімділік кеңейтілді. Жиын қорытындысында Премьер-министр жер қойнауын тереңдетіп зерттеуге күш салуды, техногендік минералдық түзілімдерді есепке алып, мемлекеттік теңгерімге қоюды жеделдетуді тапсырды. Сондай-ақ аккумуляторлар және оларды қайта өңдеуге арналған материалдар өндірісін дамыту, ыстыққа төзімді никель қорытпаларын белсенді өндіру және «Ұлттық технологиялық болжау орталығы» РМК базасында сирек және сирек жер металдары бойынша өңірлік зерттеу орталығын құру жұмысына басымдық берілді.

Анықтама үшін: қазіргі заманғы өнеркәсіпте сирек және сирек жер металдарының маңызы ерекше. 2024 жылғы дерекке сай, бұл шикізат сегментінің әлемдік нарығы 1,6 млн тоннаны құрады. 2023–2024 жылдары сұраныстың орташа жылдық өсімі 30%-ға дейін жетіп, энергия сақтау, микроэлектроника, аэроғарыш және машина жасау салаларындағы қажеттілікті күрт ұлғайтты.