Мемлекет басшысы «Көпжақты ынтымақтастықты дамыту, өңірлік қауіпсіздік пен орнықты дамуды қамтамасыз ету» тақырыбындағы «ШЫҰ плюс» саммитінде сөз сөйлеп, жаһандық қауіпсіздік пен экономиканы нығайтуға бағытталған бастамалар ұсынды. Ол БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесін реформалау, ШЫҰ Даму банкін құру және климат, соның ішінде Каспий мәселесін өңірлік күн тәртібінің басына шығару қажеттігін атады, деп хабарлайды Anyqtime.kz ақпарат агенттігі.
Президент Қытайдың төрағалығы кезеңінде ШЫҰ-ның халықаралық аренадағы салмағы айтарлықтай артқанын атап өтті. Былтыр Астанадан бастау алған «ШЫҰ плюс» форматы ұйым күн тәртібімен үйлесіп, кең ауқымды диалог алаңына айналды. Қазіргі қордаланған дағдарыстардың түп-төркіні өзара сенімнің жетіспеушілігі мен көпжақты дипломатияға жете мән бермеуден туындағанын айтқан Қасым-Жомарт Тоқаев, мұндай сын-қатерлерді бірде-бір ел жалғыз өзі еңсере алмайтынын жеткізді. Сондықтан ШЫҰ күн тәртібі жасампаз, бейбіт шешімдерге бағытталған болуы тиіс деді.
Мемлекет басшысы алда Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуына және Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылғанына 80 жыл толатынын еске салды. Қазақстан Қытай халқының жапон басқыншылығына қарсы соғыстағы жеңісіне тарихи құрметпен қарайтынын атап өтті. Квантун армиясының талқандалуы соғыстың соңғы нүктесін қойғанын айтып, миллиондаған адамның қаны төгілген сол қасіретті жылдарды әсіресе жастардың жадында сақтаудың маңызын жеткізді. Бұл мерейтой идеологиялық әрі саяси сабақтарды қайта пайымдауға мүмкіндік беретіні айтылды.
Қасым-Жомарт Тоқаев Біріккен Ұлттар Ұйымын әмбебап әрі тәуелсіз құрылым ретінде қолдау қажеттігін тағы да нақтылады. Оның сөзінше, БҰҰ-ны, ең алдымен Қауіпсіздік Кеңесін реформалау – уақыт талабы. Иә, бұл оңай міндет емес, бірақ басқа жол жоқ: егер бүгін шешім қабылданбаса, мемлекеттердің БҰҰ-ға сенімі әлсіреуі мүмкін. Осы ретте ұйымдардың тиімділігін арттыру көпжақты тәртіпті қайта жандандыруға қызмет етуі тиіс деді.
Президент ҚХР Төрағасының Жаһандық басқару бастамасына жоғары баға беріп, оның ұзақмерзімді сипатын атап өтті. Бұл бастама әділетті әрі орнықты әлемдік тәртіпке ұмтылған ортақ күш-жігерді толықтыра түседі деді ол. Сондай-ақ Азиядағы өзара сенім шаралары кеңесін толыққанды халықаралық ұйымға айналдыруға қолдау білдірген ШЫҰ көшбасшыларына ризашылық айтты. Бұл бағыт аймақтағы сенім мен қауіпсіздікті нығайтуға серпін береді.
Экономика мен технология саласына тоқталған Мемлекет басшысы ШЫҰ шеңберіндегі қаржылық, инвестициялық және технологиялық кооперацияны жандандыруды ұсынды. Қазақстан ШЫҰ Даму банкін құру бастамасын қолдайды және оның мүше елдер экономикасын өркендетуге қызмет ететініне сенім білдірді. «Бір белдеу, бір жол» жобасын Еуразиялық экономикалық одақпен, сондай-ақ «Солтүстік – Оңтүстік» және Орта дәліз бағыттарымен ықпалдастыруға ерекше мән беру керектігі айтылды. Қазақстан өңірлік байланысты күшейту ісіне жан-жақты жәрдемдесуге дайын.
Жасанды интеллектіні жауапты пайдалану күн тәртібіне шыққаны да сөз болды. Президент AI қолданудың ортақ ережелері мен этикалық стандарттарын әзірлеу қажеттігін атап, Қытайдың Жасанды интеллект саласындағы ынтымақтастық бойынша жаһандық ұйым құру және оның штаб-пәтерін Шанхайда орналастыру туралы ұсынысын қолдайтынын мәлімдеді. Бұл қадам технологиялық серпінді қауіпсіз әрі инклюзивті арнаға бұруға көмектеседі. Аймақтық деңгейдегі үйлесімді нормалар жаһандық стандарттарға қосылады.
Климат мәселесінде Қасым-Жомарт Тоқаев Каспий теңізінің мүшкіл хәліне алаңдаушылық білдірді. Бұл проблеманы ШЫҰ аясындағы ұзақмерзімді консультациялардың басым бағытына айналдыруды ұсынды. Президент Астанада ШЫҰ жанынан Су проблемасын талдау орталығын құру бастамасын көтерді және жуырда Алматыда БҰҰ Бас хатшысының қатысуымен Орталық Азия мен Ауғанстанға арналған өңірлік орнықты даму орталығы ашылғанын еске салды. Келер жылдың сәуірінде Астанада Өңірлік экологиялық саммит өткізу туралы шешім жарияланды.
Сөз соңында Президент келесі жылы ШЫҰ-ның 25 жылдығы аталып өтетінін еске салды. Оның пайымынша, бұл маңызды межe ұйымның «жаңа алтын дәуіріне» жол ашады. ШЫҰ өз рөлін күшейтіп, заманның өзекті түйткілдеріне нақты шешім ұсынатын ықпалды алаңға айнала түседі. Қазақстан осы үдеріске белсене қатысатынын мәлім етті.