Black Friday шынымен арзан ба? Онлайн мен офлайн бағаларды салыстырдық

Қараша айының екінші жартысынан бастап Қазақстанда «жеңілдік маусымы» басталады: 6–9 қарашада Kaspi Жұма өтеді, ал классикалық Black Friday биыл 28 қарашаға түсіп отыр. Осы аралықта Sulpak, Technodom, «Мечта», Lamoda KZ, Wildberries KZ, сондай-ақ қазақстандық маркетплейстердің көбі акция жариялайды. Бірақ тұтынушылардың бір бөлігі жыл сайын «бұл жеңілдік рас па, әлде алдымен бағаны көтеріп, сосын түсіре ме?» деп күмәнданады. Сол себепті Anyqtime тілшісі онлайн мен офлайн ұсыныстарды салыстырып көрді.

Біріншіден, Қазақстандағы Black Friday – бір күн емес, кемі бір аптаға, кейде бүкіл қарашаға созылатын маркетинг. 2025 жылы да солай: Kaspi өз мейрамын 6–9 қарашаға қойып қойды, ал үлкен бөлшек сауда желілері акцияларды 20 қарашадан кейін күшейтеді. Бұл – ресми американдық «бір күндік» форматтан басқа модель. Сондықтан бізде «ең төмен баға» дәл 28 қарашада емес, 6–9 қарашада (Kaspi-ге байланған дүкендерде) немесе 23–30 қараша аралығында (техникалық ритейлде) тұруы мүмкін.

Онлайнда неге арзан көрінеді? Онлайн платформаларда бір тауарды бірнеше сатушы қатар ұсынады. Мысалы, Kaspi Магазинде, Technodom мен Sulpak сайттарында тоңазытқыш немесе смартфон бірден бірнеше бағамен тұрады. Бұл жағдайда сатушы бағаны «алдын ала көтеріп қоюға» көп бара бермейді, себебі сатып алушы сол минутта басқа ұсынысты көріп қояды. Сондықтан техника, электроника, смартфон, ноутбук, теледидар санатында онлайн жеңілдік шынайырақ – орташа 10–25% аралығы (кей кампанияларда «-60%» деген жазу шыққанмен, ол барлық тауарға емес, шектеулі модельдерге ғана жүреді).

Офлайнда не болады? Дүкендер зал ішіне «-40%», «-50%» деп іліп қояды, бірақ кассада бұл жеңілдік көбіне тек нақты тізімге ғана қолданылады. Бұған қоса, 2024 жылғы тұтынушылар зерттеуі қазақстандықтардың 49%-ы «біздің Black Friday – шын емес» деп ойлайтынын көрсеткен, яғни күмән бұрыннан бар. Бұл күмәннің себебі – офлайн дүкеннің «базалық бағасын» тұтынушы басымен салыстырып көре алмайды, ал онлайнда бір минутта үш сайтты ашып жіберуге болады.

Тағы бір айырмашылық – онлайнда бонус/рассрочка мен жеңілдік қабаттасады. Kaspi Жұмада немесе Technodom-ның қарашадағы акциясында 0-0-24 берілсе, бұл тікелей баға түсімі болмаса да, сатып алушы үшін нақты пайда. Офлайнда да банктік серіктестік бар, бірақ ол көбіне «біздің банкпен алсаң ғана» деген шартпен жүреді. Онлайнда бұл шарт қолданба ішінде бірден көрінеді, офлайнда – сатушыдан сұрап барып білесіз.

Ал қайда «жалған» жеңілдік көп? Мұны ашық айтқан дұрыс: киім, парфюм, аксессуар, ойыншық, маусымдық тұрмыстық тауар сияқты маржасы жоғары сегментте офлайн дүкендер бағаны қараша басталмай тұрып-ақ сәл көтеріп алады, ал Black Friday келгенде -30% деп береді. Тұтынушыға ол арзан сияқты, бірақ онлайндағы дәл сол брендтің ұсынысымен салыстырғанда айырма үлкен болмай қояды. Отырардың 2024 жылғы материалы да осыған ұқсас – тұтынушылар алдымен бағаны көтеріп, содан кейін түсіреді деп шағымданған. Бұл тренд биыл да қайталануы ықтимал.

Көп дүкен биыл да «сыйлыққа құлаққап», «тек бүгін тегін жеткізу», «акциялық тауарға қайтарым жоқ» сияқты қосымша шарттарды күшейтеді. Яғни сатып алушы бағаның өзіне ғана емес, қайтару құқығына да қарауы керек. Бұл әсіресе Black Friday кезінде жиі кездеседі – науқаннан кейін тауарды қайтару қиындау.

Қорытынды
Қазақстанда Black Friday мүлде «жоқ» деу дұрыс емес – техника мен электроникада онлайн жеңілдік шынымен бар. Бірақ офлайндағы -40%, -50% деген жазудың бәрін бірдей шынайы деп қабылдауға болмайды. Ең тиімді сценарий – қараша басында Kaspi Жұмада қымбат техниканы алып қою (онда бәсеке жоғары, баға ашық), ал айдың соңында Black Friday-ден киім, косметика, аксессуар секілді тауарларды промокодпен алу. Сонда екі аптаға созылған қысқы шопинг расымен арзанға түседі.