«Қарғыстың мұншалықты күшті болатынын білмеппін»

Бұл әңгіме – бір жігіттің жастық шақта жасаған қателігі үшін өмір бойы өкініште жүргені жайлы шыншыл әрі жан тебірентерлік монологы. Кейіпкер жас күнінде бір қызды алдап, тағдырын тәлкекке ұшыратқан. Сол оқиғадан кейін өміріндегі әрбір қадамы сәтсіздікке ұшырап, жылдар өте келе сол қыздың қарт әжесінің қарғысының құдіретіне сенуге мәжбүр болады. Әңгімеде қазақы дүниетанымдағы қарғыс ұғымының рухани-мәдени мәні, адам тағдырына әсері терең бейнеленген.

Жанры: Хикаялық эссе / өмірден алынған оқиға
Авторы: Амангелді Айымбетов

«Қарғыстың мұншалықты күшті болатынын білмеппін»

Қазақта «қарғыс атқан», «қарғысы жібермейді», «ана қарғысы – боқ, әке қарғысы – оқ» деген сөздер бар. Жас кезімде қарғыстың тылсым күшіне, айтылған сөздің текке кетпейтініне онша сене бермейтінмін. Бірақ қазір біреуді жөнсіз нала етпеуге, әлдекімнің қарғысын арқаламауға тырысатын болдым. Өйткені қарғыстың текке кетпейтініне көзім жетті.

Бозбала шақта ештеңеге мән бермейсің ғой. Біз де жігіт болдық – қызық көрдік, қымыз іштік, қызға қырындадық. Мектеп бітірген соң, бір жыл ауылда жұмыс істеп, кейін оқу орнына тапсырайын деп шештім. Құрылыста да, қой қырықтықта да, алыс қыстаудағы шопанға да көмекші болдым. Бір жылда істемеген жұмысым қалмады.

Бірақ сол қыстауға баруым өмірімді күрт өзгертті. Шопанның әйелі, қарт анасы және жиырмадан енді асқан қызы Айгүлмен бірге тұрдық. Жас адамнан жұмыс ауыса ма, екеулеп жүріп қорадағы шаруаларды тындыратынбыз. Басында бір-бірімізге үрке қарағанымызбен, көп ұзамай тіл табысып кеттік.

Күндер өте келе, арақатынасымыз жақындасып, Айгүлдің аяғы ауыр болып қалды. Бұл жағдайдан соң, үйлену ойымда жоқ екенін айтып, наурыз айында қойлы ауылдан тайып тұрдым. Артымнан көп сөз ерді. Әкем үйленуді талап еткен, бірақ мен тыңдамадым. Жолдасымның үйінде жасырынып жатқанда оның анасы:

«Қыздың қарт әжесі үйіңе келіп аңырап жылап кетті. Кетерінде қарғысты боратты: ‘Тұқымы өшсін, қай істе де жолы болмасын’, – деді. Бұл кісілердің қарғысы тегін кетпейді»,
– дегенде де селт етпедім.

Содан кейін-ақ жолым болмай-ақ қойды. Алғашқы жылы оқуға түсе алмадым. Қайта тапсырып әрең өттім. Жұмысқа тұруда да, күнделікті өмірде де «алғашқы» істерімнің бәрі сәтсіздікпен аяқтала берді. Бір көлікке мінсем, дөңгелегі жарылады немесе бұзылады. Үйленіп, 8 жыл бала сүйе алмай ажырастым. Кейін қайта үйлендім, бірақ тағы да баласыз қалдым. Сіңлісінің қызын асырап алдық.

Бүгінде жасы елуден асқан, соқа басым сопайып отырған мен үшін сол әженің қарғысы жүрегіме шегедей қадалды. Кешіру сұрайын десем, ол кісілердің көбі бұл фәниден өтіп кеткен. Айгүл де түсік тастаған дейді. Әкем де өмірінің соңына дейін кешірмей кетті. Шешем ғана көз жасымен жұбатып еді.

Қазір бір істі қолға алсам, алғашқы қадамым міндетті түрде сәтсіз өтетініне етім үйреніп кетті.
Қарғыс – шын мәнінде қарғыс екен.

Сондықтан айтарым, қандай жағдай болса да, ешкімнің наласына қалмаңыздар. Қарғыс адамды жібермейді екен.

Амангелді Айымбетов, Қарағанды облысы
"Өмірден алынған әңгімелер..." тобынан